toekomstvoorspellen?

toekomst voorspellen?De toekomst is niet voor 100% te voorspellen, maar wel voor 99%. Onze voorgeschiedenis, van homo erectus tot homo sapiens, kenmerkt zich door het vermogen de natuur te reguleren.

onze tijd in verandering

Er is in onze moderne tijd wel een verschil met, laten we zeggen, het verleden van voor de 18e eeuw, van voor de ontdekking van de evolutie. In onze wereld zien we zelfs tijdens ons leven van alles veranderen. De meeste veranderingen zijn het gevolg van het (over)leven zelf. We willen met te veel mensen met te veel wensen een beter leven hebben, en moeten daarom grootschaliger exploiteren, intensiever produceren, verder reizen, sneller communiceren, hoger bouwen en globaler denken. Al deze veranderingen voor de toekomst zijn echter nog steeds min of meer te voorspellen.
Positief klinkt die voorspelling niet. De toekomst, zo horen we dagelijks, lijkt onontkoombaar rampzalig. Iedereen is op de hoogte van het broeikaseffect, de stijging van de zeespiegel, de ontbossing en het verlies van biodiversiteit, het groeiende watertekort, de toenemende honger. De dagdroom van jehovage-tuigen en andere doemdenkers komt uit. We krijgen geen genoeg van die onheilsboodschappen, de beelden van instortende ijsbergen, overstromingen, hongerende massa’s, bedroefd kijkende gorillababy’s.
Al Gore en David Attenborough zijn de populaire predikers van vandaag, die ons met betoverende beelden op onze verantwoordelijkheid voor de natuur wijzen. Het World Wild Fund for Nature zamelt bakken geld in met spotjes over schattige babydiertjes en hun zorgzame moeder. De natuur is zo mooi en goed en zuiver. De politiek belegt wereldconferenties, maar kan niet veel meer doen dan de belangen van uitbreiding en milieu tegen elkaar afwegen. ´Duurzame ontwikkeling´ is het magische woord. Dat werkt op kleine schaal en korte termijn wel, maar op de langere termijn en op grote schaal is dat niet voldoende.
Kortom, de toekomst is voorspelbaar door het simpele feit dat we er beslag op leggen vanuit de overtuiging dat het dagelijkse leven gewoon doorgaat, en door het feit dat we veranderingen als gevolg van diezelfde overtuiging kunnen zien aankomen.

Onvoorspelbaarheid

Maar de voorspelbaarheid geldt niet voor 100%. De toekomst is voor 1% onvoorspelbaar.
Onvoorspelbaarheid is niet hetzelfde als gebrek aan precisie. De gangbare voorspellingen zijn uiteraard niet precies: het zijn modellen op basis van ‘als-dan’ en de uitkomsten verschillen ook nog per onderzoek. Samen voorspellen ze wel degelijk de grote waarschijnlijkheid van rampspoed, alleen met groter of kleinere marges van onduidelijkheid. Maar dat is niet het wezen van onvoorspelbaarheid.
Onvoorspelbaarheid is de mogelijkheid dat er iets geheel onverwachts gebeurt, iets wat niemand van te voren kan weten en wat niemand ook in de berekeningen opneemt. De natuurwetenschap, met name de quantum -theorie, heeft aannemelijk gemaakt dat het onverwachte, onvoorspelbare, het toeval, niet het gevolg is van het menselijke gebrek aan kennis, nee, het is een eigenschap van alles wat bestaat. Als die fundamentele openheid naar de toekomst er niet was, zou er nooit iets veranderd zijn. Er zouden geen sterrenstelsels en planeten gevormd zijn, er was geen evolutie geweest en de menselijke cultuur zou niet bestaan.

Seksuele hervorming

In de recente geschiedenis van de mens is de seksuele hervorming een voorbeeld van een dergelijke onverwachte gebeurtenis in de menselijke ontwikkeling. Wie had in de 18e eeuw kunnen denken dat er een maatschappelijk proces op gang zou komen dat de vanzelfsprekendheid van het seksuele onderscheid en de biologische voortplanting ter discussie zou stellen en daadwerkelijk daarin zou ingrijpen? En dat daarmee ook het seksuele verlangen als een positief menselijk vermogen naar boven zou komen? En dat (kritiek op) het gezin grote politieke betekenis zou krijgen?
Velen kunnen dit nog steeds nauwelijks vatten. De diepliggende overtuiging bestaat dat het verschil tussen de geslachten, het kinderen krijgen en het gezin altijd zullen blijven bestaan. Vervuld van zorg over het milieu wil men de natuur beschermen. En voor wie? ‘Voor onze kindskinderen!’
Een van de bijverschijnselen van het natuurbehoud is een toenemend conservatief sociaal klimaat. Behouden is het wachtwoord, zoveel mogelijk behouden. En als dit of dat stukje natuur niet te behouden is omdat we nu eenmaal moeten bouwen en boren en asfalteren omdat we nu eenmaal moeten werken om voor het gezin te zorgen, dan kunnen we in ieder geval normen en waarden behouden. En welke waarden zijn hoger dan de gezinswaarden? Laten we die in ieder geval behouden en koesteren, zegt de meerderheid onder aanvoering van het christelijk volksdeel.
En zo zitten we opgesloten in een denkwijze die ons precies datgene zal opleveren wat we vrezen. Dat is te voorspellen, met 99% zekerheid. Maar laten we ons nu eens voorstellen dat uit dat ene procent onvoorspelbaarheid een nieuwe impuls van de seksuele hervorming voortkomt. Hoe ondenkbaar de heersende mening dat idee ook mag vinden, het zou een heel ander en positief perspectief bieden op de toekomst. Doemdenken en moralisme (anderen de schuld geven) zouden plaatsmaken voor een geheel andere kijk op de wereld. De waarden van nu zouden omgewaardeerd worden. De mensheid zou zich bevrijden uit de ketenen van haar primitieve seksuele erfenis. Een nieuwe soort mens in een nieuwe samenleving zouden uit die toevallige gebeurtenis voortkomen.
Stel je voor.

Artikel in andere taal lezen?

Engels

Duits

Frans