feminisme

Het feminisme is een isme, net als socialisme, kapitalisme, fascisme, fundamentalisme, humanisme, islamisme, enzovoorts. Dat betekent dat het een manier van denken is, een ideologie, een manier om de wereld te begrijpen, om het verleden te beschrijven of een ontwerp van de toekomst te maken. Het isme is gericht op politieke verandering, dus op het verkrijgen en toepassen van macht.

Misverstanden

Door deze beschrijving lossen we enkele veel voorkomende misverstanden op.
In de eerste plaats is het feminisme niet hetzelfde als ‘vrouwenbeweging’, net zo min als communisme hetzelfde is als ‘arbeidersbeweging’ of fundamentalisme iets met moslims te maken heeft. Feminisme is een manier van denken die berust op het maken van onderscheid tussen mannen en vrouwen (zie geslachtsverschil), net zoals het racisme berust op het maken van onderscheid tussen verschillende rassen (het zou eigenlijk rassisme moeten zijn).
In de tweede plaats is het feminisme niet gebonden aan geslacht of ras, leeftijd of nationaliteit. Een feminist is dus iedereen die feministisch denkt en praat en doet. En dat kunnen er velen zijn, sterker nog, dat is in een bepaalde tijd de heersende manier van denken en doen, die ook uitdrukking vindt in de cultuur.

Stereotiep beeld

Dat er toch een stereotiep beeld van ‘de feminist(e)’ bestaat komt doordat bepaalde individuen het isme prominent vertegenwoordigen. Zij vervullen de functie van herkenbaarheid. Een typische pacifist ziet er dus anders uit dan een typische fascist. En zo is ook een typische feminist altijd een feministe. Deze herkenbaarheid werkt oppervlakkig denken in de hand. Doordat we in onze kindertijd de taal leren willen we bij een woord een object zien. Het liefst willen we het aangewezen krijgen. Deze mentale beperking heeft enorme sociale consequenties.
In de derde plaats is het typisch voor elk isme dat de ene isme heel andere opvattingen blijkt te hebben dan de andere. Het feminisme levert volstrekt tegengestelde opvattingen over abortus, het hoofddoekje, huishoudelijk werk, het bestaan van God, gelijkheid van mannen en vrouwen, enzovoort.

Gezamenlijke vijand

Toch is er in elk isme een sterke bindende factor en dat is de gezamenlijke vijand. Een isme is het duidelijkst te herkennen aan de tweedeling die het maakt in ‘wij’ en ‘zij’. Het racisme verdeelt de wereld in rassen, het zionisme in joden en niet-joden, het feminisme in mannen en vrouwen. Wie een dag tijdschriften leest, naar de televisie kijkt, gesprekken beluistert, kan constateren dat het feminisme ingeburgerd is, zich als het ware vanzelfsprekend rondvertelt. Het feminisme heeft de dominantie in het dagelijkse gesprek overgenomen van het masculinisme van een of twee generaties terug. Een wezenlijk kenmerk van het feminisme is dat het een reactie vormt op de seksuele hervorming. Seksuele hervorming streeft naar gelijkheid van de seksen, het feminisme benadrukt de ongelijkheid. Seksuele hervorming bepleit liefde tussen de geslachten, het feminisme benadrukt het slachtofferschap van de vrouw als gevolg van de seksuele drift/agressie van de man, en associeert daarmee geweld, pornografie, perversies, maar ook in het algemeen criminaliteit, milieuvernietiging en oorlog.

Seksuele hervorming

Seksuele hervorming is een maatschappelijk en individueel proces, dat weerstanden oproept op het niveau van de maatschappij, de groep en het individu. Dit verklaart de overlapping die er tussen seksuele hervorming en bepaalde uitingen van het feminisme kunnen bestaan. Binnen personen die als voorstander van seksuele hervorming golden kon zich een reactie voltrekken, waardoor diezelfde personen als tegenstanders van de seksuele hervorming gingen optreden. Hetzelfde gebeurde binnen organisaties en dus in de hele samenleving. De reactionaire tendens die het feminisme na het midden van de jaren zeventig gestalte heeft gegeven, is in de jaren negentig tot een nieuw conservatisme uitgegroeid, dat zijn grondslag heeft in een afkeer van alles wat aan ‘de jaren zestig’ doet denken.

Hervorming

Een voorbeeld om het verschil tussen seksuele hervorming en feminisme te illustreren, is de gelijke verdeling van werk en de zorg voor huis en kinderen. De seksuele hervorming beschouwde dat altijd als een vanzelfsprekende doelstelling. Maar zo makkelijk was het gezin niet te veranderen. Het gezin en de gezinsideologie maken deel uit van een seksueel systeem dat tot ver in onze evolutie teruggaat. Om dat te veranderen is een hervorming nodig van alles wat als heilig beschouwd wordt. Er was op een gegeven moment dan ook een grens gekomen aan wat de seksuele hervorming vermocht. Zolang het ‘biologische’ gezin bestond zou er nooit gelijkheid zijn tussen mannen en vrouwen.
Wat het feminisme deed was de man de schuld geven van de achterstelling van de vrouw, en die benadering is ingeburgerd. Om de zoveel tijd besteedt een televisieprogramma aandacht aan het feit ‘dat de meeste mannen nog steeds niet een schort aan willen’ en ‘dat in de politiek de mannen nog steeds de baas zijn’. Dit wordt dus niet door ‘vrouwen’ gezegd maar door iedereen. Het is een voorbeeld van het ingeburgerd zijn van de feministische denkwijze. Niemand zegt dat ‘de meeste vrouwen nog steeds niet de overall aantrekken om het dak te repareren’, hoewel ook dat onverbiddelijke (zij het typisch masculinistische) observaties zijn.
Feit is dat over het algemeen mannen nog steeds de volle banen hebben terwijl de vrouwen voor de kinderen zorgen en dat combineren met ander werk. En zo is het altijd geweest. Hoe rijker de (man van) de vrouw, hoe leuker en bevredigender haar baan is.

Het feminisme is als machtsideologie een belangrijke factor in de politiek, zoals tot uitdrukking komt in de nieuwe wetgevers. Dat er meer dames in de bovenlaag van de samenleving zijn is niet zo bijzonder. Het volk is altijd door heren en dames onder de duim gehouden. Het opfleuren van een kabinet met een paar vrouwen is misschien een aardig gebaar, als men maar niet denkt dat dat automatisch leidt tot minder onrecht, betere communicatie, wereldvrede. Het feminisme past bij andere reactionaire krachten die sinds het eind van de jaren zeventig steeds sterker zijn geworden en ons politieke klimaat bepalen.

Artikel in andere taal lezen?

Engels

Duits

Frans

Zie ook:
politiek