desadeenvonmasoch
In onze tijd is het onderscheid tussen sadisme en masochisme als individuele seksuele afwijking vervangen door sm als variant of parafilie. Koppels spelen met elkaar een spel van macht en lust, waarbij de vorm, attributen, intensiteit, pijngrens en lustbeleving de nodige variaties vertonen.
In clubverband of binnen de vaste relatie, zoekt deze minderheid een partner die de eigen geheime wensen aanvoelt en vervult. Meestal moet men, net als in het gewone leven, genoegen nemen met iets minder dan ideaal.
De grondslag van sm, ook wel algolagnie genaamd, de combinatie van lust en (on)macht, is veelal onbewust aanwezig in elke seksuele relatie. Dominantie, macht, agressie, onderdanigheid, dwepen, frustratie, haat, pijn en afkeer komen dan ook veel voor in combinatie met het seksuele verlangen. De oorzaak hiervan ligt in het seksuele systeem zelf, waarin lust en angst rondom de penetratie tot een machtsspel tussen de geslachten leidt.
In de pornografie komen de sadomasochistische aspecten van lustrelaties universeel tot uiting, en ze vertellen ons dus iets over de menselijke conditie. In deze aflevering iets over de schrijvers De Sade en Von Masoch, aan wier namen de termen sadisme en masochisme zijn ontleend. Dat gebeurde door Richard Von Krafft-Ebing, de grondlegger van de seksuologie in de negentiende eeuw. In De 120 dagen van Sodom komen een hertog, een bisschop, een president en een zekere Durcet op een kasteel bijeen om enige maanden lang een orgie te houden met hun dochters (die ze onderling uitgehuwd hebben) en een aantal jonge mannen en vrouwen die zijn ingehuurd als seksueel personeel. De uitspattingen die beschreven worden staan in het teken van de absolute macht die de heren in het van de buitenwereld afgesloten kasteel over de anderen (die daar overigens vaak graag mee instemmen) kunnen uitoefenen. In een toespraak aan het begin maakt de hertog duidelijk wat de functie van de macht in de maatschappij ten diepste is. Daarmee is dit geschrift van De Sade meer dan pornografie, namelijk een visie op de politiek als een soort helse samenzwering van de laagste motieven. De ondergeschikten dienen slechts één deugd te hebben: gehoorzaamheid.
Venus in Bont beschrijft op verhulde wijze de kwellingen die de mannelijke hoofdpersoon ondergaat doordat de vrouw die hij liefheeft hem hooghartig afwijst, aan het lijntje houdt en vernedert. Qua maatschappijkritiek heeft dit boek minder om het lijf dan het werk van De Sade, maar de psychologische betekenis ervan is even groot.
Over De Sade
Donatien Alphonse Francois, de Markies De Sade (1740-1814) kwam uit een zeer gerespecteerde adellijke familie in de Provence. Hij diende als officier in de Franse cavalerie en trouwde op zijn 23e met een meisje dat hem zeer toegewijd was. Hij verkeerde echter liever in het gezelschap van haar zuster, met wie hij ook samenwoonde en die hij later zou idealiseren in de roman Juliette. Na haar dood beleefde hij een relatief korte periode van losbandig seksueel genot. Hij werd aangeklaagd door een 36-jarige vrouw genaamd Rosa Keller, die hij mee naar huis had gelokt, op bed vastgebonden, en met twijgen geslagen had. Vervolgens had hij met een mesje inkepingen in haar vlees gemaakt en daarin hete was gegoten. Wegens dit en enkele andere misdrijven werd hij in de Bastille en andere gevangenissen opgesloten gehouden. In gevangenschap begon hij te schrijven. Van de enorme hoeveelheid die hij produceerde, is ‘De 120 dagen van Sodom’ uit 1785 het bekendst. De Sade was zeer belezen, en besefte als eerste (en meer dan menigeen in onze tijd) hoe groot de rol van het seksuele is in het psychische lijden. ‘De Slaapkamer-filosofen’ dateert uit 1795. Die titel herinnert ons eraan dat ‘filosofie’ in de 18e en 19e eeuw steeds vaker werd gelijkgesteld met maatschappij-ondermijnende vrijdenkerij à la Spinoza. De Sade schrijft over politiek, economie, sociale verhoudingen. Gangbare seksuele waarden en normen draait hij om: geslachtsgemeenschap is geen daad van liefde maar van haat, de anus van de vrouw is van nature beter geschikt voor de coïtus dan de vagina, homo is beter dan hetero, het jonge meisje dient niet in schroom voorbereid te worden op het moederschap, maar moet juist alle mogelijke genietingen zo snel mogelijk aanleren. De Sade stierf in het krankzinnigengesticht in Charenton, waar hij jarenlang opgesloten had gezeten.
Over von Sacher-Masoch 
Leopold Von Sacher-Masoch (1836-1895) was van Oostenrijkse adel. Zijn moeder heette Masoch. Na zijn universitaire studie gaf hij een tijdje les in geschiedenis, maar besloot schrijver te worden. Zijn meest bekende (autobiografische) roman is ‘Venus in Bont’. Daarop baseerde Von Krafft-Ebing de term ‘masochisme’, zoals hij ook ‘sadisme’ had afgeleid van De Sade. Masochisme is dan het tegengestelde van sadisme, dus het beleven van lust aan vernedering en pijn. Masoch was als kind getuige geweest van het afranselen en vernederen door een gravin van haar man, die haar boudoir had betreden toen zij daar met een ander bezig was. Toen Leopold zelf getrouwd was, vroeg hij zijn vrouw dagelijks hem met de zweep af te ranselen. Ze wilde hem dat genoegen wel doen, maar toen hij vervolgens ook nog advertenties plaatste voor een partner voor haar, liep het huwelijk stuk. Hij trouwde later met zijn secretaresse en schijnt met haar gelukkig geweest te zijn. Hij was vriendelijk, rookte niet en dronk niet. Maar hij was geen doetje: hij vocht in de oorlog tegen Italië en werd onderscheiden wegens moed.