ouderen 

ouderen Waarom spreken we over ‘ouderen’? Wel, we zouden het liever niet doen, maar het is niet te vermijden. De indeling van de levensloop in kindertijd, puberteit, volwassenheid en ouderdom is algemeen gebruikelijk, vanzelfsprekend, en ‘natuurlijk’. Dat wil niet zeggen dat die indeling ook goed is of wetenschappelijk juist. Integendeel, er zijn grote bezwaren tegen in te brengen.

seksuele systeem

De indeling komt voort uit uit het seksuele (voortplantings)systeem. Van daaruit gezien zijn kinderen vooral mensen die zich niet voortplanten, jongeren zijn mensen die zich nog niet voortplanten. Volwassenen zijn mensen die zich wel voortplanten, en ouderen zijn mensen die zich niet meer voortplanten. Voortplanting is niet hetzelfde als seks, maar omdat die twee zaken van oorsprong nauw samenhangen, denken veel mensen dat kinderen niet aan seks doen, dat jongeren nog niet aan seks doen, dat volwassenen wel aan seks doen, en dat ouderen niet meer aan seks doen. Dit idee klopt niet met de werkelijkheid, maar heeft wel grote invloed. Dat is dus een bezwaar van de gebruikelijke leeftijdsindeling. Die veroorzaakt trouwens ook allerlei andere vormen discriminatie op grond van leeftijd. Dit verschijnsel wordt in navolging van als racisme en seksisme ook wel ‘agisme’ genoemd.

Menopauze midlife medicatie

Wanneer begint de ouderdom? Van oudsher is voor vrouwen het einde van de menstruatie ook het begin van de ouderdom. Dit ophouden van de menstruatie heet ‘menopauze’.
De leeftijd waarop de menopauze begint ligt ergens tussen de vijfenveertig en vijftig, soms eerder, soms later. De productie van vruchtbare eicellen (ovulatie) raakt verstoord, zodat de vrouw geen kinderen meer kan krijgen. De eerste signalen zijn onregelmatige menstruatie, soms wordt de hoeveelheid bloed minder, soms juist meer en heftiger. Na enige tijd – dat verschilt per individu en kan wel meer dan een jaar duren – houdt de menstruatie helemaal op.

Klachten

De oorzaak van de menopauze is de vermindering van het vrouwelijke hormoon oestrogeen, en een vermeerdering van het mannelijke hormoon testosteron. Allerlei klachten zijn hieruit te verklaren, zoals dunner worden van het haar, botontkalking, ongewenste haargroei op het gezicht, droger en gevoeliger worden van de vagina, plotseling zweten (‘opvliegers’), dikker worden, incontinentie (ongewild urineverlies). Het idee van ouder worden en niet meer seksueel aantrekkelijk zijn kan aanvallen van paniek en depressie veroorzaken.

Ouderdom tegengaan

Dankzij de moderne wetenschap is het mogelijk de overgangsklachten te behandelen met oestrogene hormonen. Helaas blijken die ook weer nadelige effecten te hebben, zoals een vergrote kans op kanker aan het voortplantingsorgaan (eierstokken, baarmoeder, cervix). Vrouwen kunnen ook op andere manieren het ouder worden uitstellen, door haarverven en make-up, facelift en gezond leven, lichaamsbeweging en plezier in het leven. Het seksuele verlangen blijft bestaan, ook al kan het nat worden van de vagina en klaarkomen iets langer gaan duren. Met een goede minnaar of minnares kan tot zeer hoge leeftijd genoten worden.

Minder aantrekkelijk

minder aantrekkelijkOud zijn heeft voordelen (zoals inzicht en kunnen genieten van het leven) maar een groot nadeel is dat men minder aantrekkelijk wordt gevonden en minder meetelt. Dit heeft te maken met het verband tussen seks en voortplanting. Als de vrouw geen kinderen meer kan krijgen ziet de natuur -om het zo eens te zeggen- geen reden om haar aantrekkelijk te maken. Veel vrouwen leggen zich daar ook bij neer. Sterker nog, ze dragen deze natuur uit en leggen de norm dat oude vrouwen niet aan seks (behoren te) doen aan zichzelf en de wereld op. De oudere vrouw voelt zich geleidelijk aan steeds minder aantrekkelijk, wat zeer schrijnend kan zijn en veel stil leed veroorzaakt. Het is fijn dat wij in de moderne ‘rijke’ wereld gemiddeld ouder worden dan ooit. Maar het zou nog veel fijner zijn als men op die oudere leeftijd ook een volwaardig lid van de samenleving was, ook in de liefde. Dat dit niet zo is komt door de vanzelfsprekendheid van het seksuele systeem dat mensen in voortplantingscategorieën verdeelt en die ze van jongsaf traint in de rollen die ze per leeftijd spelen. Maar het wordt ook ingegeven door de hormonale en andere veranderingen die van nature vooral de vrouw treffen. De menopauze is dus een typisch voorbeeld van een natuurlijke onrechtvaardigheid die het geslachtsverschil met zich meebrengt. Gelukkig zijn er in onze tijd meer mogelijkheden om de uiterlijke aftakeling iets meer op een afstand te houden. Hier is echter ook nog veel te verbeteren.

Penopauze

Dit woord wordt als grapje gebruikt voor de overgangstijd tussen volwassenheid en ouderdom bij de man. Mannen hebben echter geen echte overgang. Er is na hun jonge volwassenheid wel een geleidelijke afname van testosteron, en dat is aan bepaalde verschijnselen te merken. Zo wordt rond de 45 de drang om klaar te komen geleidelijk iets minder heftig, is er iets langer tijd nodig om opgewonden te worden, is daarvoor meer prikkeling nodig, bijvoorbeeld met mond of hand of met een nieuwe partner of door pornografie, wordt bij de gewone seks ook de penis iets minder volledig stijf, en heeft de man langer dan vroeger nodig om weer opnieuw zin te krijgen.

Mannen langer jongagisme

Maar al deze verschijnselen zijn sterk afhankelijk van de prikkeling die uitgaat van de seksuele situatie. Omdat de productie van zaadcellen gewoon doorgaat (ook al wordt die ook wat minder), behouden mannen tot op hoge leeftijd het verlangen naar nieuwe seksuele relaties. Ze blijven veel meer dan vrouwen zoeken naar nieuwe partners en nieuwe seksuele prikkeling. Ze maken dus ook veel meer gebruik van prostitutie, pornografie, vertonen ook meer risicogedrag. Ze blijven ook veel langer creatief bezig met wetenschap en techniek, filosofie, kunst en sport.

Midlife crisis

Maar mannen beginnen zich rond hun 45e ook wel eens oud te voelen omdat ze ontdekken dat ze niet verder komen met de liefde en hun carrière. Het idee dat ze hun vitaliteit verliezen, dat meisjes hen oud beginnen vinden (behalve als ze beroemd of rijk zouden zijn), maakt hen bij tijd en wijle depressief. Men spreekt hier van ‘midlife crisis’. Als ze een jongere vrouw tegenkomen die hen aanmoedigt, kan hun verlangen om dat geluk te winnen en te behouden zo sterk zijn dat ze tot alles bereid en in staat zijn. Ze herhalen het gedrag dat ze als jongeman ook vertoonden en laten zich ‘aan de haak’ slaan. Aanvankelijk proberen ze de nieuwe relatie naast hun huwelijk aan te houden, maar dat lukt meestal niet. Ontdekking door de echtgenote die zich bedrogen voelt of aandrang van de vriendin die wil weten waar ze aan toe is veroorzaken sterke schuldgevoelens, die zich kunnen vertalen in zwijgzaam, boos of ander onaangenaam gedrag. Uiteindelijk komt er meestal wel een ‘keuze’ tussen het opgeven van de vriendin of het zich laten scheiden van de vrouw. Deze problematiek behoort tot de vaste ingrediënten van de cultuur, boek, film, ook psychologie en adviesboeken over relaties.

Seksproblemen van de man

penopauzeTypische seksuologische problemen bij de ouder wordende man zijn de erectiestoornis en de vertraagde zaadlozing. Deze hebben meestal te maken met het minder aantrekkelijk worden van seks met dezelfde partner. De man mist de romantiek van een nieuwe en avontuurlijke verovering, en verlangt in gedachten naar een jonge vrouw. Zoals Christian Barnard het eens zei: ‘Ik vind het niet erg dat ik opa ben, maar wel dat ik met oma naar bed moet’.
Van oudsher hebben mannen gezocht naar middeltjes om hun prestatie te vergroten. Een goede erectie is voor een man iets om zich over te verheugen, ook als andere dingen tegenzitten. Niet kunnen klaarkomen geeft een gevoel van falen en verlies.
De seksuologie beschikt nu over een medicijn dat kan helpen om de prestatie van de man in het huwelijksbed te vergroten, maar het blijkt dat die ook niet helpt als er heel weinig zin meer is.

Seksproblemen van de vrouw

Typische seksuologische problemen van de ouder wordend vrouw zijn pijn bij het vrijen en geen zin. Beide kunnen het gevolg zijn van de overgang. Een dunnere en minder snel nat wordende vaginawand is gevoeliger voor ruwe bewegingen. Gebrek aan zin is op zich niet typisch voor de oudere vrouw. Het is een verschijnsel dat vaker bij vrouwen dan bij mannen voorkomt, omdat bij vrouwen seks vaker ‘zin’ moet hebben, ergens toe moet leiden (een baby bijvoorbeeld). Als die motivatie wegvalt, verbleekt ook de zin van de seks en de zin in seks. Daarnaast hebben vrouwen, net als mannen en zeker op latere leeftijd, geheime verlangens naar een romantische liefde met een jonger iemand. Maar om dat in de praktijk te brengen is voor de vrouw nog moeilijker dan voor de man.

Artikel in andere taal lezen?

Engels

Duits

Frans