doodgeslagendoodgezwegen

Vervolging van homoseksuelen door het nazi-regime 1933-1945doodgeslagen doodgezwegen

Bij Tweede Wereldoorlog denken we aan concentratiekampen en jodenvervolging. In herdenkingen, films, boeken, tv-programma’s, politieke uitspraken, zelfs wetten, wordt de heersende mening vertolkt dat het nazisme nooit meer een kans mag krijgen. Het verschijnsel ‘nieuw rechts’ wordt algemeen geassocieerd met voorbeelden van antisemitisme, zoals het scanderen van joodonvriendelijke slogans op de voetbaltribune, het demonstreren met nazi-symbolen door kaalgeschoren jonge schoften, of het vandaliseren van een joodse begraafplaats. In de verontwaardiging wordt het Kwaad aangewezen, en de schuld gelegd bij de nazi’s onder leiding van Adolf Hitler. Dit is deels terecht, maar de vraag moet ook gesteld worden hoe het mogelijk was dat de nazi’s daarvoor zo’n massale steun kregen. Het antwoord moet waarschijnlijk luiden dat allerlei aspecten van de nazi-ideologie op een of andere manier een emotionele behoefte van velen bevredigden. Een van die aspecten was de afkeer van homoseksualiteit.

Homofobie

Dit boek wil een beeld geven van homovervolging onder het nazi-regime. Het is een verzameling van artikelen en persoonlijke verhalen uit het verleden, die een zo volledig mogelijke beschrijving geven van een sociaal verschijnsel dat ons nu nog steeds bezighoudt. Hoe is het mogelijk dat een categorie mensen vanwege hun seksuele verlangens systematisch wordt gediscrimineerd, verdacht gemaakt, bestraft, vervolgd, opgesloten en ter dood gebracht? De homofobie van de nazi’s is volgens de redacteur onvoldoende belicht geweest, en daardoor is volgens hem een belangrijk element van de nationaal-socialistische ideologie buiten beschouwing gebleven. In zijn inleiding schrijft hij:

Seksualiteit en sekse werden aan de racistische doelstellingen van de nazi bevolkingspolitiek onderworpen, met verregaande gevolgen voor individuele levens en collectieve culturen. Net als bij het anti-semitisme steunden de nazi-instanties op een medeplichtige maatschappij: buren, familieleden en collega’s die aangifte deden, het politie- en justitie-apparaat dat zich bereidwillig liet gelijkschakelen, in sommige gevallen medici die nazi-praktijken legitimeerden. Onderzoek naar de rol van allerlei geledingen van de maatschappij is nodig om beter inzicht te krijgen in de grondslagen van het nationaal-socialisme en in het samenspel tussen anti-semitisme, racisme en homofobie binnen de nazi-ideologie. Hopelijk levert dit boek daaraan een bijdrage. 

Geluk

Die bijdrage wordt zeker geleverd. In een vijftiental artikelen worden allerlei aspecten van wat er zich heeft afgespeeld onder de loep genomen. Zo zijn er de persoonlijke verhalen over het geluk van de zoete liefde van individuele mensen, die zelfs kon bloeien in de steeds angstaanjagender wereld van onderdrukking. Een ander artikel zoekt een verklaring voor de conservatieve reactie die zich in de jaren dertig voltrok tegen de seksuele revolutie van de jaren twintig, toen in de Weimar-republiek een bloeiende homoseksuele cultuur bestond. In een andere bijdrage wordt onthuld hoe vaak een arrestatie te wijten was aan het klikken door buren, collega’s, familieleden. Er is een overzicht van de nationaal-socialistische visies op homoseksualiteit, waaruit blijkt dat op het oog verschillende zaken nauw met elkaar blijken samen te hangen: het idee van volksgezondheid, de angst voor uitsterving van het Duitse ras, de religie van God en Natuur, medische en psychiatrische ideeën over degeneratie, angst voor bederf van de jeugd. De nazi-partij was homofoob terwijl binnen de partij de homofilie een geheim bestaan leidde (net als bij de Katholieke Kerk die veel homo’s onder haar priesters telt).
Andere artikelen gaan over het leven van homoseksuele gevangenen in concentratiekampen, over het verborgen leven van lesbische vrouwen, over de bestrijding van homoseksualiteit in Nederland, ook na de oorlog. De artikelen worden afgewisseld met ‘beeldverhalen’, persoonlijke documenten die de verschillende aspecten van onderdrukking op het menselijke vlak tastbaar maken.

Verband

Dit boek toont aan dat er een systematisch verband bestaat tussen nazisme en homofobie. De suggestie is dat in feite elk totalitair regime homo’s discrimineert, en dat die discriminatie samenhangt met andere conservatieve opvattingen op seksueel gebied. Het is goed dat dit nog eens een duidelijk naar voren wordt gebracht in onze tijd, die meer en meer reactionaire trekken begint te vertonen.
Daarmee komen echter ook meteen de minder goede kanten van dit boek in het zicht.
In de eerste plaats is het boek een voorbeeld van homoïsme en dus onvermijdelijk eenzijdig en onvolledig. Het eist aandacht op voor de homo’s als slachtoffer van de nazi’s, terwijl de heersende mening hier al lang voor de homo’s opkomt. Het homoïsme hoort hier bij de heersende macht, net als het feminisme. Het voortdurend maar blijven benadrukken van het slachtofferschap wordt een truc van de macht zelf. Het homoïsme heeft zich verweven met de burgerlijke huwelijksideologie, die ondanks een vleugje progressiviteit opvallend conservatief is. Dit heeft het voordeel van sociaal gerief voor individuele mensen, maar het nadeel van aangepastheid en verraad aan de goede zaak.
In de tweede plaats schiet het boek theoretisch tekort. Het gaat een stapje verder dan de oppervlakkige constatering dat homo’s door nazi’s zijn mishandeld, want het legt verband tussen homofobie en gangbare ideeën en praktijken onder het nazisme. Maar het gaat niet zover dat het een verband legt tussen de seksuele structuur zelf en het lijden dat daardoor veroorzaakt wordt in alle tijden en bij veel meer mensen dan homo’s. In de derde plaats betekent dat dus ook dat men zich veilig ophoudt in het verleden, geen echt verband met het heden legt, en geen relatie ziet tussen homofobie en andere uitingen van lusthaat. In de uitgebreide index komt geen enkele keer het woord ‘pedo’ voor. Is over het verachten, verraden, en doodmaken van deze categorie mensen niets bekend? Of wordt dat politiek correct misschien doodgezwegen?

Klaus Müller, Doodgeslagen Doodgezwegen, vervolging van homoseksuelen door het nazi-regime 1933-1945, Schorer, 2005

Zie ook:
homoporno