romantischeliefde

romantische liefdeOver de liefde is zo veel geschreven en gesproken, dat menigeen er geen woord meer aan vuil wil maken. ‘Verlos ons van de liefde’, schreef Suzanne Bröggerin in 1973 al in een boek vol protest tegen de romantische liefde en het monogame huwelijk. 

Het heeft niet geholpen. De romantische liefde -dat mengsel van seksueel verlangen en gerichtheid op één persoon- behoort tot de meest intense ervaringen die wij mensen kennen. Vroeg in de jeugd komt ze meestal van één kant en houdt ze zich geheim, maar er vormt zich dan al een patroon dat bij elke nieuwe verliefdheid wordt versterkt. Het zoete verlangen en het gebroken hart liggen naast elkaar. Tegen de tijd dat de vervulling erbij komt die we ‘seks’ noemen, zijn we al aardig op leeftijd. Dan toont zich onder de wederzijdse aantrekking ook een wezenlijk verschil in belang tussen de geslachten: de jongen wil wel elk meisje liefhebben om er bij binnen te dringen, het meisje moet uit het ruime aanbod één geschikte kandidaat kiezen die zij voor zich moet zien te winnen zodat de seks uiteindelijk leidt tot moederschap en gezinsvorming. Wat zich in de microwereld van eicel en zaadcellen afspeelt, herhaalt zich fractaalsgewijs vergroot op het niveau van het organisme. De seksuele hervorming heeft in dit natuursysteem sinds tweehonderd jaar veranderingen aangebracht, maar het staat grotendeels nog overeind en wordt door de cultuur gedragen.

Romantiek

Wij gebruiken de term ‘romantische’ liefde omdat die pas sinds de Romantiek, dus niet veel langer dan tweehonderd jaar, een serieuze rol is gaan spelen in onze cultuur. In zijn onlangs verschenen boek De Romantische Orde beschrijft Maarten Doorman hoe de westerse wereld rond 1800 een verstrekkende revolutie doormaakte die tot de dag van vandaag ons doen en denken beïnvloedt. Volgens Doorman is romantiek veel meer dan een diner voor twee bij kaarslicht. Hij koppelt romantiek aan liefde voor de natuur, overschatting van kunstenaars, ontzag en angst voor wetenschap, nationalisme, en obsessie met seksualiteit.
Wat hij onbelicht laat is dat de romantiek als eerste seksuele revolutie een positieve invloed had op het belang dat gehecht werd aan goede seksuele relaties, liefde als voorwaarde voor huwelijk en gezinsleven. Verliefdheid, sekserollen, huwelijk en familie, dus ook bekrompenheid, onrecht, conventies en menselijk falen vormden het hart van de roman, de nieuwe (Engels ‘novel’) literaire vorm voor iedereen.

Kritiekromantische liefde

Vanaf het begin werd de romantiek ook met skepsis en cynisme omgeven. Een beetje kritische burger ergerde zich honderd jaar geleden al aan de ‘keukenmeiden’ romans. Sommigen zagen het kwaad vooral in de seksuele opwinding en onkuise gedachten die dergelijke verhalen -hoe preuts geformuleerd ook- bij meiden opriepen. Volgens anderen school het gevaar juist in de valse voorstelling van zaken met betrekking tot liefdesrelaties, eeuwige trouw en huwelijksgeluk.
Veel is hierin niet veranderd. Kritische mensen ergeren zich ook nu aan de sentimentele leugens over sprookjeshuwelijken, blijde zwangerschappen en het gezinsgeluk van de koninklijke familie en andere bekendheden, waarmee wekelijks de roddelbladen met een oplage van vele miljoenen gevuld worden. De romantiek wordt commercieel geëxploiteerd in films en reclame, en jaagt volgens moralisten de seksuele hartstochten op in combinatie met begeerte naar rijkdom, macht en roem. Anderen benadrukken juist de onechtheid van de wereld van tijdschrift en reclame, speelfilm, show en soap. Maar ze weten daar veelal niet veel meer tegenover te stellen dan een roep om ‘echtheid’ en ‘jezelf zijn’, wat volgens Maarten Doorman juist ook een typische uitdrukking van romantiek is.

Intense ervaring

Het feit blijft dat voor de meeste mensen, ook de moralisten, de romantische liefde de meest intense ervaring van hun leven is. Voor de twee betrokkenen is het een hemel op aarde, maar de uitsluiting van derden is ook een vorm van asociaal gedrag, een ‘égoisme à deux’, dat derden veel leed kan brengen. Trouwen en kinderen krijgen zijn de zekerste manier om een eind aan de romantische liefde te maken. Het meisje vindt haar ware bestemming en levensgeluk in het moederschap (ook al heeft ze er een baan bij) en de jongen zoekt zijn weg weer in de buitenwereld van competitie, prestatie, geld en macht (ook al helpt hij thuis met de afwas). Gehechtheid en zorg gaan in de relatie weer domineren zoals dat ook het geval was in het gezinsleven dat men als kind gekend heeft.
Na een aantal jaren huwelijksleven doet zich het verlangen naar een nieuwe romantische liefde voor. Hoe men daarmee omgaat, dat is zeker een van de vaste thema’s van de seksuele hervorming geweest en gebleven. Onverstandige partnerkeuze, seksuele problemen, conflicten en ruzies, gedwongen samenwonen, gebrek aan individualiteit en bewegingsvrijheid, ongelijk verdeelde zorg voor kinderen en inkomen, saaiheid, geweld, ze vormen op sommige momenten voor alle gehuwden en voor sommigen gehuwden op alle momenten een zeer bewust ervaren doffe ellende.

Verbetering

De seksuele hervorming heeft hierin wel verbetering gebracht. Aan de ene kant werd bijvoorbeeld de echtscheiding makkelijker gemaakt, overspel uit de strafwet gehaald, leidde anticonceptie tot minder moetjes en bracht kritiek op het huwelijk velen ertoe eerst te gaan samenwonen. Aan de andere kant werd ook alles in het werk gesteld om de kwaliteit van het huwelijksleven te verbeteren. Door de kinderwens bleef het goede huwelijk een vanzelfsprekend ideaal. Van Het Volkomen Huwelijk (1924) van de gynecoloog Theo van der Velde tot de huidige boeken van bijvoorbeeld Hannie van Rijsingen staat de bevordering van het huwelijksgeluk centraal. ‘Echte liefde is een werkwoord’, zegt de seksuoloog, ‘Liefde betekent balanceren’, schrijft Libelle. Kortom, je moet er wat voor doen om het huwelijk goed te houden. Ook de industrie van medicijnen, hulpmiddelen en lingerie wil een handje helpen met het spannend houden van de relatie.

Tot de dood

En als dat tot je vijfenveertigste lukt, waarom dan niet ook tot aan de dood? Lust en liefde kennen immers geen leeftijd? Het probleem is dat wie eenmaal een positieve betekenis heeft leren geven aan de romantische liefde, die allesvervullende, verheffende, gelukbrengende, gezondheidbevorderende, egostrelende zevende hemel, daar altijd naar zal blijven verlangen. En het meest wezenlijke van de romantische liefde is de seksuele ontmoeting met het onbekende, het vreemde, het nieuwe. Het huwelijk kan dat niet bieden, welke inspanning men ook doet. In de praktijk is de huwelijkse liefde dan ook vooral hechting en zorg, al willen beeldenmakers het wel eens anders voorstellen. De laatste jaren komt er ook kritiek op de fantasie van het huwelijkslange seksgenot. ‘Blijft het wel leuk in bed?’ vraagt Viva. ‘Seks na jaren nog spannend?’, betwijfelt Opzij. ‘Liever gezellig knuffelen, seks hoeft niet meer zo nodig,’ weet Vrij Nederland.

Noodzaak

De seksuele hervorming heeft dus nog genoeg te doen. Enerzijds blijft er voor bepaalde mensen de noodzaak van voorlichting en hulpverlening zodat ze zo lang mogelijk kunnen blijven genieten van de seks, ook binnen het huwelijk, anderzijds moeten de beperkingen en evidente nadelen van het huwelijk, kinderen krijgen, seksuele exclusiviteit en alles wat daarmee samenhangt bekritiseerd blijven. Slechts weinigen kunnen omgaan met de combinatie vriendschap en seksuele intimiteit met meerdere mensen. Bijna altijd is er sprake van verlating en zich verlaten voelen, van boosheid en depressie die tot moord en zelfmoord kunnen leiden.
De inzichten van de evolutiebiologie hebben ons geleerd dat de romantische liefde helemaal geen uitvinding van de cultuur is, maar zijn oorsprong vindt in de oertijd, waar het zich volledig geven aan één ander in functie staat tot de voortplanting van de soort en de zorg voor kleine kinderen. Zolang dat seksuele systeem bestaat, is de verliefdheid dus iets betrekkelijk primitiefs. Het egoïsme ervan zet zich voort in het egoïsme van de familie, die de grondslag is van een maatschappij van onrecht.
Het ‘verlos ons van die liefde’ geldt dus nog steeds voor de seksuele hervorming die de liefde wil verruimen, de seksuele orde wil doorbreken en een visie wil bieden op een toekomst van veel meer vrijheid en geluk dan nu voor de meesten van ons is weggelegd.
Maar ondertussen kunnen we natuurlijk wel genieten van de liefde die ons ten deel valt.

Dik Brummel

Artikel in andere taal lezen?

Duits

Sexy lingerie: christineleduc.nl