cultuur

cultuurDe menselijke cultuur wordt algemeen voorgesteld als iets waardoor wij ons onderscheiden van de dieren, planten en andere dingen van de wereld. Niet dat die andere wezens minderwaardig zijn, integendeel, we kunnen er niet buiten, we voelen ook vaak liefde voor dieren, voor de hele schepping. De schoonheid en gratie die wij ervaren in wat wij de ‘natuur’ noemen, bekoort ons, en geeft ons rust en verpozing.

Onze cultuur

Maar wij zien onszelf toch op een aparte plaats staan, wij hebben symbolen, verstand en een geschiedenis en een toekomst en taal en kunst en religie en wetenschap en filosofie. Wij zijn het slimste en we moesten altijd al vooruit: het vuur gebruiken, het wiel uitvinden, ziekten genezen en voorkomen, onderwijs verbeteren, uitvindingen doen om het leven te veraangenamen: van kaars tot halogeenlamp, van houten kar tot Mercedes. Onze cultuur, dat is een centrale verwarming, Brahms op cd, democratie. Cultuur, dat is champagne en dubbelzacht wc papier, antibiotica en schaken via internet. We doen even net of dit allemaal goede dingen zijn (tegenover de toch wat ‘primitieve’ natuur).

Vervuiling vervuiling

Maar er is ook een lijst van dingen die algemeen als minder mooi worden beschouwd, en met onze aparte ‘onnatuurlijke’ menselijke cultuur in verband word wordt gebracht: chemische industrie, vervuiling en ontbossing. Of het keurslijf van gedragsregels en moraal, die een ‘natuurlijke’ omgang in de weg staan. Of cultuur als maatschappelijke indoctrinatie, economische ongelijkheid, klef brood en vervreemding, heroïneverslaving, kinderporno, betonblokken, enz. Ook bij deze lijst doen we even net of dat allemaal slechte dingen zijn (in vergelijking met de ‘zuivere’ natuur).

Natuur

bedreiging andere levende wezensEr kan verschil van mening bestaan over hoe goed of slecht de ‘cultuur’ is in vergelijking met de ‘natuur’, maar bij beide partijen staan ze wel tegenover elkaar, zij het niet volledig. De meeste mensen willen wel toegeven dat de mens ook een natuurwezen is, en dat er in de natuur ook wel de aanleg tot cultuur zit. Dieren hebben ook cultuur: ze bouwen prachtige versierde nesten, maken muziek, leren elkaar nieuw gedrag in nieuwe omstandigheden, communiceren, spelen.
De hoeveelheid cultuur die mensen hebben gecreëerd is reusachtig en explosief. Toch zit daaronder als grote beweegkracht onze natuur. We zijn dezelfde wezens als onze voorouders van 10.000 jaar geleden, en in feite is voor de meeste mensen hun gezin en familie de enige echte realiteit, net zoals dat toen het geval was.

Menselijke natuuroverbevolking

De combinatie van technologische groei en menselijke natuur leidt tot steeds grotere spanningen. De milieuramp is bijvoorbeeld een natuurramp omdat hij voortkomt uit de overbevolking, die weer een gevolg is van onze natuur, d.w.z. de vanzelfsprekendheid van voortplanting en gezinsvorming. De oorlog is ook te beschouwen als een gevolg van onze natuurlijke groepsagressie. Onrecht, ongelijkheid en onvrijheid hangen samen met de natuurlijke gezinsvorming, die eigenschappen, tradities, en kortzichtig eigenbelang doorgeven. Kortom, onze natuur – de individuele eigenschappen en groepskenmerken die we in de loop van onze evolutie hebben ontwikkeld – voldoet niet meer. De nieuwe omstandigheden die we zelf geschapen hebben om ons lot te verbeteren, dwingen ons tot aanpassing van onszelf en van de cultuur die we gemaakt hebben. Daarvoor is weer nodig om in te zien hoe sterk onze culturen uit onze natuur voortkomen.

Zie ook:
Video – Het taboe overbevolking

Artikel in andere taal lezen?

Engels

Duits

Frans