religieenemotie

religie en emotieBij kritiek op de religie (die de vorm kan aannemen van kritiek op de kerk, het bijgeloof, het godsgeloof, de priesters, tradities of leerstellingen), wordt de nadruk gelegd op wat zich in het hoofd van de gelovigen afspeelt. De vooronderstelling is dat geloof een mentale aangelegenheid is, iets wat met het denken te maken heeft. Als kind stellen de meeste mensen al vragen over de logica van het geloof. Hoe kan God nu alles besturen en goed zijn en toch zoveel ellende laten bestaan? Wie heeft God geschapen? Waarom is God een hij? Enzovoort.

God en de mens

Ook de verdedigers van de religie leggen verband tussen geloof en menselijk bewustzijn. God, zeggen ze, heeft de mens zo geschapen dat hij (de mens is ook mannelijk) God kan kennen, iets wat dieren niet kunnen. De mens kent, zeggen ze, het verschil tussen goed en kwaad, en daarom kan de mens kiezen. En dat geldt in het bijzonder als het om morele keuzen gaat, om normen en waarden, om het driftleven. De mens heeft allerlei begeerten en zondige neigingen en die kan hij bewust onderdrukken, uiteraard met hulp van God en familie en vrienden en priesters, maar uiteindelijk is hij verantwoordelijk voor zijn keuze. Vooral de seksuele begeerte, die de mens veel ellende kan bezorgen, moet een ondergeschikte plaats innemen. Dat kan door bewust de energie op hogere dingen te richten, arbeid, zorg voor het gezin, iets tot stand brengen, muziekbeoefening, het geestelijke.

Religie en emotie

Deze kritiek en verdediging van religie gaan allebei uit van het bewuste verstand. God wordt erbij gehaald om de wereld te verklaren of anderen (kinderen, lezers) over te halen hun driftleven te beheersen. Maar het eigenlijke kenmerk van religie is niet het bewustzijn, maar de emotie.

Angst

De religie is honderdduizend jaren geleden geboren uit angst. Angst voor natuurverschijnselen, angst voor spoken van voorouders, angst voor straf, nu of in een later leven, angst voor vijanden. Goden moeten tevredengesteld worden met offers of bloedige strijd.

Boosheid

Een tweede belangrijke emotie is boosheid die zich toont als wraakzucht. God wordt te hulp geroepen als wreker: hij zal de duivel, de vijand, de schurk, de ongelovige, de zondaar die zich niet bekeert, vernietigen. Voor de machteloze is deze fantasie een troost.

Hechting

Een derde emotie is de hechting. Het tekort aan aandacht en liefde in de jeugd, kenmerk van de gezinsopvoeding, wordt in het godsgeloof gecompenseerd door een in de kindertijd gefantaseerde hechtingsfiguur, wiens bestaan vervolgens wordt bevestigd door hetzelfde gezin en door de wereld daaromheen. God is de vader of moeder die oneindig aandacht heeft. De gelovige heeft God lief als een ideale ouderfiguur, iemand die altijd klaar staat, altijd vergeeft, kortom altijd (geestelijke) liefde is.

Lustbeleving lustbeleving

Tenslotte, maar niet in het minst, is de religie een vorm van lustbeleving. Met name in de praktijk van het geloof, in rituelen, kerkdiensten, feesten met zang en dans, muziek en kunst, de geuren en kleuren en vormen van de religie, zijn uitdrukking en bevrediging van lustgevoelens. Priesters en nonnen masturberen meer dan andere bevolkingsgroepen omdat ze voortdurend in een omgeving verkeren waar de bestrijding van de lust hand in hand gaat met lustimpulsen vanuit hun omgeving en levensstijl. Koele stille ruimtes, versieringen en beelden, zingende koorknaapjes, vrouwenkleding, geurige wierook, zijn evenzoveel stimuli voor de zondige maar zoete liefde. De hitsig zingende en verleidelijk met hun achterwerk draaiende meisjes op MTV hebben vaak hun eerste zanggenot opgedaan tijdens de godsdienstoefeningen in hun kerk. Het spirituele vindt zijn bron in de lust. En dat is een van de belangrijkste redenen waarom religie blijft aanspreken.

Artikel in andere taal lezen?

Engels

Duits

Frans